Przyszłość to odporna i dobrze zintegrowana sieć: silna podstawa linii tramwajowych, wysokoczęstotliwościowe metro i regionalne usługi kolejowe oraz elastyczne rozwiązania, takie jak autobusy na żądanie i współdzielone środki transportu. Wszystko to musi współpracować bez zakłóceń, aby oferować szybki, dostępny i przystępny cenowo transport dla wszystkich – mówi Kilian Stark, członek Parlamentu Stanowego, rzecznik ds. mobilności i planowania z Partii Zielonych (DIE GRÜNEN). W rozmowie z Zuzanną Rabinek opowiada o inicjatywie „Bim-Öffi-Champion” i rozwoju transportu szynowego we Wiedniu.
Jakie są cele inicjatywy „Bim-Öffi-Champion” i w jaki sposób wpisuje się ona w szerszą strategię zrównoważonego transportu publicznego Wiednia?
Celem inicjatywy „Bim-Öffi-Champion” jest nadanie systemowi tramwajowemu Wiednia należnej roli w rozwiązywaniu wyzwań dotyczących mobilności i klimatu we wciąż rozrastającym się mieście. Trwa rozbudowa metra. Jednak naszym zdaniem to tramwaje mogą znacznie szybciej dotrzeć do niedostatecznie dziś obsługiwanych dzielnic zewnętrznych Wiednia, a co ważne – przy znacznie niższych kosztach. Chcemy, by to tramwaje przodowały, by stały się tymi „mistrzami” miejskiej mobilności: wydajnymi, szybko budowanymi, ekonomicznymi i zasilanymi zieloną energią.
Nasz plan zakłada budowę 17 nowych linii tramwajowych i rozbudowę sieci tramwajowej o jedną trzecią – 68 km nowych torów w ciągu najbliższych 10 lat. Jest to kluczowy element transformacji Wiednia w kierunku klimatycznie neutralnej mobilności miejskiej, wspierający nasz cel zmniejszenia zależności od samochodów, zwłaszcza na obrzeżach miasta. Rozbudowa systemu tramwajowego bezpośrednio wpisuje się w Miejską Mapę Drogową Klimatyczną oraz Strategię Smart Climate City.
Czy miasto posiada konkretne wskaźniki do mierzenia skuteczności realizacji tego planu?
Tak – kierujemy się jasno określonymi celami. Najważniejszym wskaźnikiem jest podział modalny: Wiedeń dąży do zmniejszenia udziału podróży samochodami prywatnymi do 15% do 2030 roku (obecnie około 26%). Kolejnym kluczowym wskaźnikiem jest wskaźnik motoryzacji, który powinien spaść do 250 samochodów na 1000 mieszkańców do 2030 roku (obecnie 298). Ponadto chcemy zmniejszyć o połowę ruch aut dojeżdżających do miasta do 2030 roku. Wszystkie te cele są częścią szerszej strategii klimatycznej i mobilnościowej Wiednia. Rozbudowa systemów tramwajowych bezpośrednio wesprze te cele, oferując niezawodne, przystępne cenowo i atrakcyjne alternatywy transportu publicznego – szczególnie tam, gdzie obecnie mieszkańcy są uzależnieni od samochodów.
Jakie środki finansowe mają zostać przeznaczone na realizację tego projektu i skąd pochodzi finansowanie?
Pełna rozbudowa pakietu tramwajowego – w tym 17 nowych lub przedłużonych linii i 68 km nowych torów – jest szacowana na 1,7–2 miliardy euro w ciągu najbliższych 10 lat. To około 200 milionów euro rocznie. Wnioskujemy o mieszane finansowanie z budżetu miejskiego i federalnego. Zwłaszcza w przypadku linii przekraczających granice miasta inwestycje powinny być współfinansowane po połowie z rządem federalnym.
Ponadto realizacja części ÖBB Zielnetz 2040 – w tym czterech nowych szybkich połączeń kolejowych – powinna być w pełni finansowana na szczeblu federalnym, gdyż te usługi wykraczają poza odpowiedzialność miasta.
Jakie udogodnienia dla pasażerów przewiduje ten projekt?
Inicjatywa przyniesie konkretne korzyści pasażerom. Dzięki 17 nowym lub przedłużonym liniom tramwajowym wiele niedostatecznie obsługiwanych dzielnic – zwłaszcza na obrzeżach – uzyska lepszy dostęp do sieci transportu publicznego. Dodatkowo plan obejmuje odciążenie przeciążonych linii poprzez reaktywację tras (np. tramwaj Gürtel „8er”) oraz przekształcenie popularnych tras autobusowych (np. 48A) w linie tramwajowe.
Główną propozycją jest wprowadzenie modelu interwałowego „2-3-5”: w godzinach szczytu metro ma kursować co 2 minuty, tramwaje co 3 minuty, a autobusy co 5 minut. Znacznie to skróci czas oczekiwania, poprawi synchronizację i zwiększy niezawodność – zwłaszcza na ruchliwych trasach i w punktach przesiadkowych.
Co do czasu oczekiwania i punktualności, jakie rozwiązania miasto planuje wdrożyć, by zwiększyć efektywność i atrakcyjność transportu tramwajowego?
Kluczową innowacją jest wdrożenie priorytetu sygnalizacji świetlnej dla tramwajów i autobusów – tzw. „zielona fala”. Obecnie tramwaje w Wiedniu tracą cenny czas na skrzyżowaniach, gdzie priorytet mają samochody. Chcemy zmienić tę logikę i dążyć do systemu „zerowego czasu oczekiwania” dla transportu publicznego. Miasta takie jak Zurych pokazują, jak skutecznie może to skrócić opóźnienia i zwiększyć niezawodność.
Wspieramy także rozwój usług na żądanie na obszarach o niskiej gęstości zaludnienia. Te elastyczne usługi transportu publicznego wykorzystują systemy wspomagane sztuczną inteligencją do łączenia przejazdów, uzupełniając stałą sieć tramwajową i zapewniając wysoką jakość mobilności nawet poza głównymi korytarzami.
W jaki sposób projekt „Bim-Öffi-Champion” przyczyni się do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i poprawy jakości powietrza w Wiedniu?
Transport publiczny to jedno z najskuteczniejszych narzędzi ochrony klimatu w obszarach miejskich. Każdy dodatkowy kilometr infrastruktury tramwajowej przenosi podróże z samochodów na przyjazne dla klimatu środki transportu zasilane zieloną energią. To przesunięcie pomaga zmniejszyć zarówno emisje CO₂, jak i zanieczyszczenia powietrza, takie jak dwutlenek azotu, szczególnie w dzielnicach o dużym natężeniu ruchu.
Dodatkowo, budowa linii tramwajowych niesie za sobą niższy ślad węglowy, niż budowa linii metra. Budowane są bowiem na powierzchni i wymagają znacznie mniej prac konstrukcyjnych i energochłonnych tuneli. To sprawia, że rozbudowa sieci jest nie tylko szybsza i tańsza, ale także bardziej efektywna klimatycznie. Inwestycje te uzupełniają także szerszy cel Wiednia, jakim jest osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2040 roku.
Jakie są największe wyzwania związane z realizacją projektu i jak planujecie im sprostać?
Wyzwania obejmują populizm polityczny oraz konkurencyjne priorytety związane z przekształcaniem przestrzeni publicznej kosztem samochodów. W kończącej się kadencji rządu nie otwarto żadnej nowej linii tramwajowej – to wyraźny sygnał, że potrzebna jest większa ambicja i konsekwencja. Proponujemy długoterminowy plan inwestycyjny ze stabilnym finansowaniem, przejrzystymi priorytetami i jasno określonymi odpowiedzialnościami. Szerokie wsparcie społeczne i polityczne jest kluczowe dla pomyślnej realizacji.
Czy istnieje ryzyko opóźnień w realizacji wspomnianych inwestycji? Jakie czynniki mogą na to wpłynąć?
Tak, opóźnienia mogą się zdarzyć – szczególnie jeśli wsparcie polityczne będzie niepewne lub koordynacja między wydziałami miejskimi zostanie opóźniona. Aby temu zapobiec, proponujemy wczesne opracowanie projektów oraz jasne priorytety rządu miejskiego.
Zaangażujecie w projekty mieszkańców Wiednia?
Oczywiście. Chcemy zaangażować mieszkańców na wczesnym etapie planowania. Opinie użytkowników i mieszkańców są kluczowe, aby nowe linie rzeczywiście odpowiadały ich potrzebom. To nie tylko kwestia mobilności: za każdym razem, gdy planujemy nową linię tramwajową, traktujemy to także jako okazję do przekształcenia okolicznych ulic w bardziej przyjazne dla ludzi i zielone przestrzenie. Oznacza to więcej drzew, szersze chodniki, bezpieczną infrastrukturę rowerową oraz miejsca publiczne zachęcające do pozostania, a nie tylko przemieszczania się. Tramwaj staje się kręgosłupem szerszej transformacji miejskiej, która przynosi korzyści wszystkim.
W jaki sposób informować będziecie mieszkańców o możliwościach konsultowania projektów?
Ponieważ obecnie znajdujemy się w opozycji, możemy jedynie promować dobre rozwiązania. Proponujemy mieszankę tradycyjnych i cyfrowych formatów partycypacyjnych: lokalne warsztaty, konsultacje na poziomie dzielnic, platformy internetowe oraz ukierunkowane ankiety. Przejrzysta komunikacja i wczesne zaangażowanie pomogą budować akceptację, unikać błędów planistycznych oraz tworzyć poczucie współodpowiedzialności wśród mieszkańców.
Jak ocenia Pan przyszłość transportu publicznego w Wiedniu i jakie dalsze kroki zostaną podjęte w celu kontynuacji jego rozwoju?
Wiedeń już teraz znajduje się w czołówce europejskich miast pod względem transportu publicznego – ale nie możemy spocząć na laurach. W miarę jak miasto nadal rośnie i dążymy do zmiany mobilności w kierunku bardziej przyjaznych klimatowi środków transportu, rosną również wymagania wobec naszego systemu transportowego.
Przyszłość to odporna i dobrze zintegrowana sieć: silna podstawa linii tramwajowych, wysokoczęstotliwościowe metro i regionalne usługi kolejowe oraz elastyczne rozwiązania, takie jak autobusy na żądanie i współdzielone środki transportu. Wszystko to musi współpracować bez zakłóceń, aby oferować szybki, dostępny i przystępny cenowo transport dla wszystkich. Naszą wizją jest zapewnienie dostępu do wszystkich tych usług za pomocą jednego abonamentu mobilności, co ułatwi mieszkańcom korzystanie z różnych środków transportu w zależności od potrzeb.
Jednocześnie musimy nadal inwestować w odporność klimatyczną, bezbarierowe projektowanie i infrastrukturę integracyjną, zwłaszcza w obliczu coraz częstszych ekstremalnych zjawisk pogodowych i zmieniających się potrzeb mobilności. System transportu publicznego w Wiedniu musi pozostać nie tylko wydajny, ale także odporny.
Jak Wiedeń promuje transport publiczny, jako alternatywę dla samochodów?
Kluczowym elementem strategii Wiednia jest roczny bilet na transport publiczny za 365 euro, który wprowadziliśmy w 2012 roku. Chcemy utrzymać tę niską cenę, aby zapewnić wszystkim dostęp do wysokiej jakości transportu publicznego i wspierać zmianę nawyków mobilności we wszystkich grupach dochodowych. Prowadzimy również kampanie informacyjne, szczególnie w szkołach, i planujemy ich rozszerzenie.
Czy Wiedeń dąży do tego, aby stać się miastem, w którym transport publiczny całkowicie zastąpi potrzebę posiadania prywatnych samochodów?
Tak, to nasza długoterminowa wizja. Jednak prawdziwą alternatywą dla posiadania prywatnego samochodu nie jest jeden środek transportu – to multimodalny system, który działa bez zakłóceń. Transport publiczny musi być częsty, niezawodny, dostępny i przystępny cenowo. Musimy również zapewnić wysokiej jakości infrastrukturę rowerową, bezpieczne przestrzenie dla pieszych oraz dobrze zintegrowane usługi car-sharingowe i mikromobilności.
Cel jest prosty: nikt nie powinien czuć potrzeby posiadania prywatnego samochodu, aby poruszać się po mieście. Inicjatywa „Bim-Öffi-Champion” to odważny krok w kierunku takiej przyszłości. To nie tylko budowa nowych linii tramwajowych. To przekształcenie Wiednia w miasto, które stawia na ludzi, klimat i jakość życia – nie zaś na ruch samochodowy.
